---

2021-05-04 – Trzmiele sprawy

---

Moi Drodzy, sprawy pszczele 
mają też kudłate trzmiele.
Jedna bowiem to rodzina,
choć trzmiel pszczół nie przypomina. 
Trzmiela często się znieważa.
Nazwą BĄK się go obraża. 
A bąk to jest przecież mucha,
która lata koło ucha
aby dostać się do krwi,
którą przecież się żywi.
Takie to są zawiłości
nazewnictwa naszych gości.
Pamiętajmy przyjaciele
kimże są naprawdę trzmiele,
bo się w końcu trzmiel obrazi,
jak mu się ktoś z nas narazi,
przestanie zapylać kwiaty 
i znikną piękne rabaty. 

Powszechnie nazywane bąkami kudłate owady w żółte i pomarańczowe paski to tak naprawdę trzmiele. Należą one do rodziny pszczołowatych, która jest najważniejszą pod względem znaczenia gospodarczego grupą owadów. Dlaczego? 🙂

Ponieważ odgrywają olbrzymią rolę w zapylaniu kwiatów, a to z kolei jest kluczowe dla uzyskania przez nas plonów i produkcji żywności. Z tego też względu pszczołowate stanowią niezbędny składnik świata przyrody – ponieważ zapylanie jest zjawiskiem niezbędnym do wytworzenia przez rośliny nasion, a co za tym idzie do rozmnożenia się roślin.

W Polsce występuje około 30 gatunków trzmieli, choć nie ma zgodności co do dokładnej liczby. Układ barwnych pasów i plam na ciele owadów często pozwala na ich identyfikację. Są jednak grupy gatunków tak do siebie podobnych, że ich odróżnienie w terenie jest niemożliwe. Wszystkie występujące w naszym kraju gatunki trzmieli objęte są ochroną.

Niektóre gatunki trzmieli mogą osiągać nawet 4cm długości. Największe są samice – królowe, samce są znacznie mniejsze, a najmniejsze rozmiary osiągają robotnice. Trzmiele są owadami społecznymi – tworzą rodziny. Królowa składa jaja, którymi następnie opiekują się robotnice. One także zdobywają pokarm dla całej trzmielej rodziny. U niektórych gatunków, rodziny mogą liczyć nawet kilkaset osobników, u innych liczebność kolonii nie przekracza kilkudziesięciu owadów. W odróżnieniu od pszczół miodnych, rodziny trzmieli żyją tylko jeden sezon, a zimują tylko młode królowe. Ich gniazda mogą znajdować się pod ziemią, na ziemi lub winnych odpowiednich miejscach jak np. budka lęgowa dla ptaków. Wszystko zależy od biologii gatunku.

Trzmiele to pszczoły o długim języczku, te z najdłuższymi, jak np. trzmiel ogrodowy, sięgają po nektar kwiatów o długich rurkach kwiatowych. Budowa aparatu gębowego trzmieli zaowocowała tym, że szereg gatunków roślin zapylanych jest wyłącznie przez te owady. Dzięki temu trzmiele wypełniają luki w przyrodzie – zapylają rośliny, których nie są w stanie zapylić inne zapylacze. Uzupełniają pszczoły miodne także dzięki innym aspektom swojej biologii. Trzmiele posiadają umiejętność zapylania wibracyjnego, która polega na odpowiednim potrząśnięciu kwiatem, aby uwolnić pyłek. Dzięki temu trzmiele zapylają np. kwiaty pomidorów, czego nie potrafią pszczoły miodne. Gęste futerko stanowi osłonę przed chłodem i pozwala trzmielom odbywać loty w niższych temperaturach, co sprawia, że ich aktywność w ciągu dnia trwa o 2-3 godziny dłużej niż aktywność pszczół. Są to niezwykle ważne i pożyteczne stworzenia, na dodatek przeważnie mało agresywne. Żądlą tylko w ostateczności. Jak zaprosić je do ogrodu? Przede wszystkim posadzić rośliny, które wabią trzmiele i są przez nie chętnie odwiedzane.

Należą do nich: szafirki (Muscari), jasnoty (Lamium), szałwie (Salvia), lawendy (Lavandula), kocimiętki (Nepeta), kłosowce (Agastache), penstemony (Penstemon), naparstnice (Digitalis), koniczyny (Trifolium), farbownik (Anchusa), żmijowiec (Echium), maki (Papaver), serdecznik (Leonurus), przegorzan (Echinops), lucerna (Medicago), czyśćce (Stachys), rozchodnikowiec (Hylotelephium), chabry (Centaurea), kosmos podwójnie pierzasty (Cosmos bipinnatus), żywokost (Symphytum), ogórecznik (Borago), facelia (Phacelia), tojady (Aconitum), miodunka (Pulmonaria), dąbrówka rozłogowa (Ajuga reptans), lnica pospolita (Linaria vulgaris), mierznica czarna (Ballota nigra), mikołajek (Eryngium), przetacznik kłosowy (Veronica spicata), groszek pachnący (Lathyrus odoratus), popłoch (Onopordum), ostrożeń (Cirsium), jeżówka (Echinacea), orlik (Aquilegia), hyzop (Hyssopus). Z krzewów w moim ogrodzie trzmiele najwięcej radości mają z krzewuszki (Weigela), amorfy (Amorpha), derenia (Cornus mas), żylistka (Deutzia), tawuły (Spiraea), berberysu (Berberis), złotokapu (Laburnum), pigwowców (Chaenomeles) i śnieguliczki (Symphoricarpos).

Jeśli dysponujemy w ogrodzie przestrzenią i jesteśmy w stanie dzielić ją z trzmielą rodziną, możemy zbudować lub zakupić domek dla trzmieli, z którego te sympatyczne owady z pewnością chętnie skorzystają.

GATUNKI TRZMIELI W BOTANIKU:

Trzmiel rudy (Bombus pascuorum)

Jego nazwa  nawiązuje do rudego futerka pokrywającego wierzchnią stronę tułowia. Gniazda zakłada zarówno pod jak i nad ziemią, wykorzystując często opuszczone norki, naturalne szczeliny lub budki lęgowe. Rodzina liczy do 150 osobników. Królowe matki opuszczają zimowe kryjówki od początku kwietnia, robotnice pojawiają się w maju. Trzmiel rudy zbiera pokarm z ponad 380 gatunków roślin. Jest to przedstawiciel trzmieli o długich języczkach, znajduje się więc w grupie owadów zapylających kwiaty długorurkowe jak np. wyka ptasia.

Trzmiel ogrodowy (Bombus hortorum)

Jest to średnich rozmiarów trzmiel, na którego tułowiu i odwłoku znajdują się zazwyczaj żółte przepaski. Gniazda buduje pod lub nad ziemią, chętnie korzysta z gniazd ptasich. Wnętrze gniazda lubi wyścielać mchem. Jego rodzina liczy 50 do 120 osobników.

Trzmiel kamiennik (Bombus lapidarius)

To trzmiel tworzący liczne rodziny, liczące do 500 osobników. Ciało jest pokryte czarnymi włoskami z wyjątkiem końca odwłoka, który jest rudoczerwony. Samce posiadają także żółty pas na wierzchu tułowia. Gniazda zakłada w ziemi i przykrywa je woskowym sklepieniem, co odróżnia jego gniazda od podobnych gniazd trzmiela ziemnego. Jest to jeden z naszych najpospolitszych trzmieli. Niezwykle do niego podobnych jest kilka gatunków bliźniaczych, są one jednak rzadziej spotykane, a ich odróżnienie w warunkach terenowych jest niemożliwe. Królowe matki opuszczają zimowe kryjówki z końcem kwietnia, na przełomie maja i czerwca pojawiają się robotnice. Jest to gatunek, który zbiera pokarm z ponad 360 gatunków roślin.

Trzmiel gajowy / ziemny (terrestris / lucorum complex)

Gatunki te tworzą kompleks terrestris / lucorum ze względu na brak możliwości ich rozróżnienia w warunkach terenowych. Ich tułów pokryty jest czarnym futerkiem z dwoma żółtymi pasami na tułowiu i odwłoku oraz szarobiałym zakończeniem odwłoka. Trzmiel gajowy tworzy społeczności liczące do 500 osobników, z kolei rodziny trzmiela ziemnego mogą liczyć 600 osobników, a czasami nawet 1000, z tego też względu jest to trzmiel tworzący najliczniejsze rodziny. Obydwa gatunki posiadają ogromną bazę pokarmową – żerują na ponad 500 gatunkach roślin, jednocześnie posiadają dość krótki języczek, stąd często przegryzają się przez kwiaty długorurkowe, by dostać się do nektaru.

powrót na początek listy wpisów